Featured Text, Modern Standard Transcription, and English Translation

Cantar I, Lines 935-1017

Old Spanish

Non lo tardo el que en buen ora nasco
Tierras dal canz negras las va parando
E a derredor todo lo va preando
Alterçer dia don yxo y es tornado
Hya va el mandado por las tierras todas
Pesando va alos de monçon e alos de huesca
Por que dan parias plaze alos de saragoça
De myo çid Ruy diaz que non temien ninguna fonta
Con estas ganançias ala posada tornando seuan
Todos son alegres ganançias traen grandes
Plogo a myo çid e mucho a albarfanez
Sonrrisos el caboso que non lo pudo en durar
Hya caualleros dezir uos he la verdad
Qui en vn logar mora siempre lo so puede menguar
Cras ala mañana penssemos de caualgar
Dexat estas posadas e yremos a delant
Estonçes se mudo el çid al puerto de alucant
Dent corre myo çid a huesca e a mont aluan
En aquessa corrida .x. dias ouieron amorar
Fueron los mandados a todas partes
Que el salido de castiella asilos trae tan mal
Los mandados son ydos atodas partes
Legaron las nueuas alconde de barçilona
Que myo çid Ruy diaz quel corrie la tierra toda
Ouo grand pesar e touos lo a grand fonta
El conde es muy folon e dixo vna vanidat
Grandes tuertos me tiene myo çid el de biuar
Dentro en mi cort tuerto me touo grand
Firiom el sobrino e non lo en mendo mas
Agora correm las tierras que en mi enpara estan
Non lo des afie nil torne enemistad
Mas quando el melo busca yr gelo he yo demandar
Grandes son los poderes e a priessa seuan legando
Gentes se le alegan grandes entre moros e xpistianos
Adelinan tras myo çid el bueno de biuar
Tres dias e dos noches penssaron de andar
Alcançaron a myo çid en teuar e el pinar
Asi viene es forçado que el conde amanos sele cuydo tomar
Myo çid don Rodrigo trae grand ganançia
Diçe de vna sierra e legaua a vn val
Del conde don Remont venido les mensaie
Myo çid quando lo oyo en bio pora alla
Digades al conde non lo tenga a mal
Delo so non lieuo nada dexem yr en paz
Respuso el conde esto non sera verdad
Lo de antes e de agora todom lo pechara
Sabra el salido a quien vino desondrar
Tornos el mandadero quanto pudo mas
Essora lo connosçe mio çid el de biuar
Que a menos de batalla nos pueden den quitar
Ya caualleros a part fazed la ganançia
Apriessa uos guarnid e metedos en las armas
El conde don Remont dar nos ha grant batalla
De moros e de xpistianos gentes trae sobeianas
Amenos de batalla non nos dexarie por nada
Pues a dellant yran tras nos aqui sea la batalla
Apretad los cauallos e bistades las armas
Ellos vienen cuesta yuso e todos trahen calças
Elas siellas coçeras e las çinchas amoiadas
Nos caualgaremos siellas gallegas e huesas sobre calças
Çiento caualleros deuemos vençer a quelas mesnadas
Antes que ellos legen a laño presentemos les las lanças
Por vno que firgades tres siellas yran vazias
Vera remont verengel tras quien vino en alcança
Oy en este pinar de teuar por toler me la ganançia
Todos son adobados quando myo çid esto ouo fablado
Las armas auien presas e sedien sobre los cauallos
Vieron la cuesta yuso la fuerça delos francos
Alfondon dela cuesta çerca es de laño
Mando los ferir myo çid el que en buen ora nasco
Esto fazen los sos de voluntad e de grado
Los pendones e las lanças tan bien las uan enpleando
Alos vnos firiendo e a los otros de Rocando
Vençido a esta batalla el que en buen ora nasco
Al conde don Remont a preson lean tomado
Hy gaño a colada que mas vale de mill marcos de plata
y bençio esta batalla poro ondro su barba
Priso lo al conde pora su tierra lo leuaua
Asos creenderos mandar lo guardaua
De fuera dela tienda vn salto daua
De todas partes los sos se aiuntaron
Plogo a myo çid ca grandes son las ganançias

 

Modern Spanish

No lo retrasó el que en buena hora nació,
Tierras de Alcañiz negras las va dejando
Y sus alrededores todos lo va depredando;
Al tercer día, de donde salió, allí ha regresado.
Ya va por las tierras todas el mandado
A los de Monzón y a los de Huesca les va pesando,
Porque dan parias, los de Zaragoza se van alegrando
Pues de Mio Cid Ruy Díaz no temían ningún maltrato.
Con estas ganancias a los campamentos regresando van,
Todos son alegres, ganancias traen grandes,
Le agradó a Mio Cid y mucho a Alvar Fáñez.
Se sonrió el adalid, que no se pudo aguantar.
Ya caballeros, voy a deciros la verdad:
Quien en un lugar mora siempre, lo suyo puede menguar;
Mañana por la mañana nos dispondremos a cabalgar,
Dejad estos campamentos e iremos adelante.
Estonces se mudó el Cid al puerto de Alucat,
Hace Mio Cid correrías en Huesca y en Montalbán,
Dos días en aquellas correrías tuvieron que gastar.
Fueron los mandados a todas partes,
Que el salido de Castilla así los trae tan mal.
Los mandados fueron a todas partes.
Llegaron las nuevas al conde de Barcelona,
De Mio Cid Ruy Díaz y de sus correrías por la tierra toda;
Sintió muy grand pesar y lo tuvo a gran deshonra.
El conde es muy follón y dijo entonces una vanidad.
Grandes agravios me ha hecho Mio Cid el de Vivar;
Dentro en mi corte me hizo agravio muy grande,
Golpeó a mi sobrino y no lo enmendó jamás;
Agora me recorre las tierras que en mi dominio están.
No lo desafié ni le devolví enemistad,
Mas cuando él me lo busca, se lo iré a demandar.
Grandes son las huestes y aprisa se van acercando,
Grandes gentes se unen de entre moros y cristianos,
Marchan contra Mio Cid el bueno de Vivar,
Tres días y dos noches no dejaron de avanzar,
Alcanzaron a Mio Cid en Tévar y el pinar;
Así viene de reforzado el conde, que a manos le pensó atrapar.
Mio Cid don Rodrigo traía grandes ganancias,
Desciende de una sierra y llegaba a un valle;
Del conde don Ramón le ha llegado un mensaje.
Mio Cid cuando lo oyó, envió para allá.
Decidle al conde no lo tenga a mal,
de lo suyo no llevo nada, que me deje ir en paz.
Respondió el conde: ¡Esto es verdad!
Lo de antes y de agora todo me lo pagará.
¡Va a saber el desterrado a quién vino a deshonrar!
Se volvió el mensajero a no poder más;
Ahora comprende Mio Cid el de Vivar
Que a menos de batalla no se podrán de allí marchar.
Ya caballeros, guardad aparte la ganancia,
Aprisa pertrechaos y echad manos a las armas;
El conde don Ramón nos va presentar batalla,
De moros y de cristianos trae gentes soberanas,
A menos batallemos no nos dejarán por nada.
Más adelante nos tratarán de atacar, sea pues aquí la batalla;
Apretad los caballos y vestid las armas.
Ellos vienen cuesta abajo y todos traen calzas
Y las sillas bien guarnecidas y las cinchas bien forradas;
En sillas gallegas cabalgaremos nos y botas sobre calzas;
Cien caballeros debemos vencer aquellas mesnadas,
Antes que lleguen al llano, les presentaremos las lanzas,
Por uno que golpeéis, tres sillas vacías vayan.
¡Verá Ramón Berenguer tras quien a chocar armas
Hoy en este pinar de Tévar para quitarme la ganancia!
Todos están preparados, cuando Mio Cid hubo hablado,
Las armas tenían en mano, montados en sus caballos,
Vieron venir cuesta abajo las huestes de los francos,
En lo hondo de la cuesta, ya cerca del llano,
Los mandó atacar Mio Cid, el nacido con buen hado.
Esto hacen los suyos de voluntad y de agrado,
Los pendones y las lanzas tan bien las van empleando,
A los unos golpeando y a los otros derribando.
Vencido ha esta batalla el nacido con buen hado.
Al conde don Remón a prisión se lo han llevado;
Allí ha ganado a Colada, que de plata vale más de mil marcos.
Allí venció esta batalla y con ella honró su barba.
Prendieron al conde, para su tierra lo llevaba,
A sus servidores mandó que lo guardaran;
Fuera de la tienda ya se retiraba.
De todas partes los suyos se juntaban;
Se complació Mio Cid de lo grande que era su gananica.
A Mio Cid don Rodrigo gran festín aderezaban.

 

English Translation

He who was born in a fortunate hour did not delay,
lands of Alcañiz he is laying waste to them,
and all around he loots everything,
on the third day from where he left, there he has returned.
Now the message goes out through all the lands,
it worries those of Monzón and those of Huesca,
because they pay tribute it pleases those of Zaragoza,
from my Cid Ruy Díaz they did not fear any harm.
With this plunder they are returning to the camp,
all are happy, they bring great riches,
it pleased my Cid and Álvar Fáñez greatly.
The worthy one smiled, for he couldn’t wait any longer,
-Oh knights, I will tell you the truth,
he who stays in one place always, his wealth may diminish,
early tomorrow let’s get ready to ride,
leave these dwellings and we’ll move ahead.
Then the Cid moved on to the port of Olocau,
from there my Cid raids Huesca and Montalbán,
on that raid they spent ten days.
The news went out everywhere
that the exile from Castile is treating them so cruelly.
The news has gone out everywhere,
the news arrived to the count of Barcelona,
that my Cid Ruy Díaz was raiding all his land,
he was very upset and took it as a great offense.
The count is very conceited and said a foolish thing,
-My Cid of Vivar has done me grievous wrongs,
within my court he did me a great grievance,
he struck my nephew and he never made amends with me for it,
now he is raiding the lands that are under my protection.
I did not challenge him nor did I declare enmity,
but, when he comes to me looking for it, I will go to him for reckoning.-
Great are his forces and quickly they start arriving,
great numbers of people are joining him, both Moors and Christians,
they ride out after my Cid the good one from Vivar,
three days and two nights they did ride,
they caught up with my Cid in the pine wood of Tévar,
he comes with such great forces, that the count expected to take him in his hands.
My Cid don Rodrigo brings great wealth,
he descends a mountain and arrived at a valley.
From Count don Remont a message has arrived for him,
my Cid, when he heard it, sent back that way,
-Tell the count not to take it so hard,
I take nothing of his, may he let me go in peace.-
Replied the count, -This will not be so,
the previous and the present things, he will pay me for all of them,
this exile will find out whom he has dishonored.-
The messenger returned as quickly as he could,
at that moment my Cid of Vivar realized it,
that without a battle they won’t be able to leave there.
-Oh knights, put the booty aside,
quickly suit up and put on your armor,
Count don Remont will give us great battle,
he brings multitudes of people, Moors and Christians,
without a battle he would not let us go for anything.
Since later they will come after us, let the battle be here,
tighten up the horses and put on your armor.
They are coming downhill and they are all wearing hose,
and their racing saddles and their cinches loose,
we will ride with Galician saddles and riding boots over our hose,
we with one hundred knights should defeat those forces.
Before they reach the plain, let’s level our lances at them,
for every one of them you strike three saddles will go empty,
Remont Berenguer will see who he came chasing after,
today in this pine forest of Tévar to take my riches from me.
All are ready when my Cid had spoken this,
they had taken up their arms and were seated on their horses,
they saw the Frankish force coming downhill,
at the bottom of the hill it is near the plain,
my Cid ordered them to strike, he who was born in a fortunate hour.
This his men do willingly and gladly,
their pennons and their lances they are handling them so well,
wounding some and unhorsing others.
He who was born in a fortunate hour has won this battle,
Count don Remont he has taken prisoner.
There he won Colada, worth more than one thousand marks of silver,
there he won this battle, whereby he honored his beard.
He captured the count, to his land he took him,
his loyal servants he ordered to guard him.
Out of his tent he took a step,
from all sides his men joined him,
my Cid was pleased for his winnings are great.
For my Cid don Rodrigo a great feast was prepared

 

Works Cited

“Cantar de Mio Cid – Interactive,” Cantar de Mio Cid, https://miocid.wlu.edu/sw/frames.php?f=01r_1&t=13&r=25&b=sf&p=Unknown&ot=0

“Parte Primera – La Gesta,” http://people.duke.edu/~garci/cibertextos/ANONIMO/Mio -cid/MODERNO/DEST-MOD-PALE.HTM

“Parte Segunda – La Razon,” http://people.duke.edu/~garci/cibertextos/ANONIMO/Mio -cid/MODERNO/RAZ-MOD-PALE.HTM

Leave a Reply

Your email address will not be published. Required fields are marked *

This site uses Akismet to reduce spam. Learn how your comment data is processed.